چگونه کودک اجتماعی تربیت کنیم؟

یکی از مهمترین دغدغه های هر پدر و مادری تربیت صحیح فرزندان است.آنها تمام تلاش خود را می کنند تا فرزند را از نظر اجتماعی،فرهنگی،مذهبی و … به خوبی تربیت کنند؛تا بتوانند در آینده با دیگران ارتباط برقرار کنند.

پرورش کودک ابعاد مختلفی دارد و یک بعد مهم آن اجتماعی بار آمدن است؛ یعنی اینکه کودکان باید بتوانند با شرایط پیچیده اجتماع و افراد متفاوت تعامل و همکاری داشته باشند.

پدران و مادران مسئول تربیت کودکان خود هستند و باید با نقشه و برنامه‌ای صحیح، تلاش کنند تا فرزندانشان از گمراهی دور کنند و آنها را به افرادی برومند و اجتماعی تبدیل کنند.

تربیت اجتماعی چیست؟

هر پدر و مادری وظیفه تربیتی  فرزند خود را به عهده دارد و آنها باید به تدریج فرزندان خود را با زندگی اجتماعی آشنا کنند؛ تا بتوانند در مراحل حساس و خطیر با دیگران یکی شوند و با دشواری‌ها و ناهمواری‌های اجتماعی سازگار باشند. بنابراین پدران و مادران علاوه بر مسئولیت اخلاقی و دینی، وظیفه سنگین دیگری دارند و آن هم آشنا کردن فرزندان به راه و رسم زندگی اجتماعی است.

اجتماعی شدن کودک

 خانواده اولین اجتماعی است که کودک با آن ارتباط برقرار می‌کند و  اولین نیاز اجتماعی کودک،برقراری ارتباط با والدین می باشد.کودک زمانی که با پدر و مادر خود در شکل های مختلف ارتباط برقرار می کند،احساس امنیت و خوشحالی می کند و اگر همین روند ادامه پیدا کند،سطح روابط اجتماعی کودک در آغوش خانواده گسترش پیدا می‌کند و  این موضوع جامعه، اقوام و دوستان را هم شامل می‌شود.زمانی که والدین شناخت و آگاهی بیشتری  نسبت به فرآیند اجتماعی شدن فرزند داشته باشند؛ می‌توانند این مسیر را هموارتر کنند.

اجتماعی شدن کودک از موضوعات مهمی است که بهتر است هر پدر و مادری از ابتدا درباره آن مطالعه داشته باشند و با روانشناس متخصصی در ارتباط مستمر قرار بگیرند.

 پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که ؛ تاثیرپذیری کودک قبل از تولد شروع می شود و او در شکم مادر سطحی از درک و فهم را دارد و می‌تواند تاثیر بگیرد و زمانی که از رحم خارج شده و متولد می شود، این سطح بسیار گسترده‌تر و بیشتر می‌شود ؛چون که ارتباط کودک با محیط خارج از حالت غیرمستقیم در می‌آید.در این زمان کودک علاوه بر اینکه تاثیر می پذیرد، فرصت این را هم دارد که بر محیط اطراف تاثیر بگذارد و با آن رابطه  و تعامل برقرار کند.

 کودکان همیشه نمی‌توانند مستقل و جداگانه باقی بمانند، روزی باید ناخواسته و به ناچار وارد اجتماع شوند، و برای اینکه در برابر بالاو پایین های اجتماع بتوانند موجودیت خود را حفظ کنند،احتیاج به نیرو و تجهیزات روحی دارند.هر پدر و مادری امیدوار است که فرزندش در زندگی اجتماعی آینده فردی موفق باشد.
 هر فعالیتی که خانواده و اطرافیان برای کودک انجام می دهند ؛ در رشد او تاثیر می گذارند.مثلا اگر با کودکی که هنوز زبان باز نکرده صحبت کنند،می‌توانند مهارت‌های گفتاری او را توسعه بخشد و زیاد کنند. این قبیل تعامل‌های کودک با محیط اطراف به مرور زمان شامل جامعه بزرگتری می‌شود.

 یا مثلا کودک در دو سالگی علاوه بر اینکه از مصاحبت و بازی با پدر و مادر خود لذت می برد،دوست دارد با کودکان دیگر هم بازی کند.این فرآیند اجتماعی شدن کودک هیچگاه قطع نمی‌شود، ولی تا سن خاصی که برای همه افراد یکسان است با سرعت بیشتری ادامه پیدا می‌کند و بعد از آن کندتر می‌شود.

در نتیجه فرآیند اصلی اجتماعی شدن کودک به معنای تاثیرگذاری و تاثیرپذیری از محیط اطراف از بدو تولد شروع می‌شود و تا پایان عملکرد مغز ادامه پیدا می‌کند. همچنین باید گفت که پرورش مهارت های ارتباطی کودک در طول زمان به فرایند اجتماعی شدن آن‌ها کمک می‌کند.

لزوم تربیت اجتماعی کودک

کودکان همیشه نمی‌توانند مستقل و جداگانه باقی بمانند، روزی باید ناخواسته و به ناچار وارد اجتماع شوند، و برای اینکه در برابر بالاو پایین های اجتماع بتوانند موجودیت خود را حفظ کنند،احتیاج به نیرو و تجهیزات روحی دارند.هر پدر و مادری امیدوار است که فرزندش در زندگی اجتماعی آینده فردی موفق باشد.

بدون شک، انسان برای زندگی در اجتماع با انسانهای گوناگون ارتباط دارد و  با افراد مختلفی از جمله، ناراحت ، خشمگین ، حسود، خودخواه، پرتوقع، حساس، زودرنج و کم گذشت برخورد دارد و ارتباط با این این افراد کار هر کسی نمی‌باشد، بنابراین توانایی و سازش در محیط اجتماعی نیازمند خصوصیات روحی و اخلاقی است که باید زیربنای آن توسط پدران و مادران، مربیان و معلمان مدارس پی‌ریزی شود.

اجتماعی شدن در دوران یک تا هفت ماهگی

فرایند اجتماعی شدن کودک از یک ماهگی تا سی و شش ماهگی یا همان سه سالگی در اوج خودش است و این دوران را دوران اوج کودک برای اجتماعی شدن می نامند.کودک در این دوران تاثیر پذیری زیادی دارد.

در یک ماهگی کودک، ارتباط سمعی و بصری خود را تقویت می‌کند.در واقع خوب می بیند و خوب می شنود.در واقع اطرافیان باید هنگامی که با او صحبت می‌کنند به چشمانش نگاه کنند تا ارتباط بصری و چشمانی برقرار شود. برای آنها ملودی‌های شاد و آرام بخش بگذارید تا گوشش از صداهای اضافی خالی شود. پس از این دوران در سن سه ماهگی کودک توانایی‌هایی که در دوره قبل به دست آورده است را به کار می‌گیرد. او وقت زیادی را صرف تماشای محیط اطراف می‌کند. در این دوران کودک سعی می کند محیطی که با آن در ارتباط است را توسعه دهد.

در چهار ماهگی کودک نسبت به افراد جدید کمتر غریبگی می‌کند.در واقع در این ماه نتیجه تلاش هایی که برای کودک داشته اید را می بینید.

 این دوران برای کودک جنبه‌ امتحان و آزمون را  دارد. همانطور که گفتیم او در دوران قبل سعی میکرد ارتباط خود را با محیط توسعه دهد و در این دوران نتیجه تلاش او مشخص می‌شود. در هفت ماهگی کودک دوباره به پرورش مهارت‌های خود می‌پردازد. کودکان در این سن نسبت به بازی با همسالان خود تمایل خاصی نشان نمی‌دهند و عمده‌ وقتشان را صرف شناخت و الگوبرداری از محیط اطراف می‌کنند. همه این موارد خود به تنهایی نشان دهنده سلامت نوزاد نیز هستند.

اجتماعی شدن کودک در دوران 12 ماهگی و 23 ماهگی

زمانی که کودک به 12 ماهگی (یک سالگی) میرسد ،وابستگی اش به خانواده زیادمی شود اگر از پدرو مادر و اطرافیانش دور شود، احساس نگرانی می کند.بعد از این دوران در سن 23 ماهگی مهارت‌های اکتسابی اجتماعی کودک فعلیت پیدا می‌کند و به مرحله ظهور می‌رسد. کودک در این زمان فرصت دارد تا برای خود دوست و همنشینی انتخاب کند و با آزادی بیشتری نسبت به دوره‌های قبل وارد اجتماع می‌شود. شناخت این دوره‌ها در همراهی خانواده با کودک می‌تواند بسیار تاثیر گذار و نتیجه‌بخش باشد.

دوران 24 تا 36 ماهگی

آخرین مرحله از دوران اوج فرایند اجتماعی شدن کودک، از 24 ماهگی تا 36 ماهگی کودک است.در این سن کودکان کاملا خود محور هستند و دوست ندارند جای دیگران باشند. همچنین تصور می‌کنند که دیدگاه دیگران نسبت به خودش هم همین گونه است. در 2 تا 3 سالگی لازم است که کودک به کمک پدر و مادر خود؛ بعضی از مسائل مانند رعایت کردن بازی و تقسیم کردن چیزها با دیگران را یاد بگیرد. این مسائل به رشد شناختی کودک کمک کننده خواهد بود.

روش تربیت اجتماعی

در گذشته بسیاری از پدران بر اساس تربیت قدیمی، به کودکان خود فرصت صحبت کردن و اظهار نظر را نمی دادند و کودک مانند  موجودی ساکت و بی‌جان پرورش می یافت و بزرگ می شد و  درصورتی که در تربیت نوین، کودک را یک انسان کامل تلقی می کنند و برای او ارزش قائل هستند و به او حق می‌دهند که شخصیتش مورد احترام دیگران قرار بگیرد، و از کودک انتظار می رود که به خود متکی بوده و دارای رأی و نظر باشد.

 کاملا روشن است وقتی کودکی که از اول، خود را با شخصیت بداند و به تدریج مسئولیت‌هایی را بپذیرد، زمینه‌های زندگی اجتماعی در او پرورش می باید. چنین کودکی در مدرسه و سازگاری با شاگردان مدارس انطباق دارد.

برعکس کودکانی که همیشه زیر نظر مستقیم پدر و مادر رشد کرده و هیچ نوع ابتکار و استقلال نداشته‌اند، هنگامی که به مدرسه بروند، مشکلات فراوانی به وجود می‌آورند. برخی از آن‌ها از مدرسه فرار می‌کنند و اگر با عواملی آنان را به محیط آموزشگاه بیاورند، با شاگردان ناسازگاری می کنند و به جنگ و جدال و قهر و گریه متوسل می شوند.

پدران و مادران باید به تدریج در محیط خانه روحیات اجتماعی را در کودکان پرورش دهند. در واقع پدر و مادر هر چه نقش خود را در دوران کودکی بهتر بازی کنند، نتیجه بهتری را در آینده کودک خواهند دید.کودک ابتدا با خانواده ارتباط مستمر برقرار می کند و هرچه این ارنباط بیشتر باشد و کیفیت این ارتباط بیشتر باشد، قطعا نتیجه بهتری خواهد داشت. همچنین خانواده‌ها می‌توانند با گسترش محیط امن اطراف کودک در اجتماعی شدن او تاثیر گذار باشند.آنها با دعوت کردن دوستان و اقوام نزدیک و همچنین قرار دادن او در محیط های گروهی در اجتماعی کردن کودک تاثیر بسزایی دارند.

 قبل از اینکه به مهمانی بروید ،با استفاده از عروسک به او توضیح دهید که وقتی با دیگران برخورد می کند، چگونه باید رفتار کند و همچنین زمان بازگشت به خانه، رفتارهای او را بررسی کنید و از خودش بخواهید به عروسک توضیح دهد که تا چه میزان در طول میهمانی درست رفتار کرده و اشتباهاتش چه بوده است
پس از محیط خانه، مدرسه وظیفه دشواری در تربیت اجتماعی کودک به عهده دارد.در واقع مدرسه نباید از جامعه دور باشد. دانش آموز مدرسه یکی از افراد جامعه است و مدرسه باید تلاش کند تا استعداد هر فرد را استخراج کند و با راهنمایی مؤثر، دانش آموز از توانایی که خداوند در وجودش قرار داده ،حداکثر استفاده را  کند و مدرسه هم فرد ارزنده و مفید اجتماعی به جامعه تحویل دهد.

بنابراین وظیفه اساسی معلمان و مربیان مدارس این نیست که کودک را تنها به گوش دادن وادار کنند و مغز آنان را از معلومات پر سازند.

کارهایی که والدین برای اجتماعی شدن فرزند باید انجام دهند:

وقت گذاشتن برای فرزند
همانطور که گفتیم اولین مکانی که کودک ارتباط برقرار می کند، محیط خانواده است. کودکان بسیاری از رفتارها را از پدر و مادرشان تقلید می کنند؛ در نتیجه باید یک ارتباط صمیمی بین آنها برقرار شود و وجود یک ارتباط صمیمی میان آنها بهترین نوع آموزش مهارت های اجتماعی به فرزند است؛ مثلا وقتی مادری در حال پوشاندن لباس های کودک خردسال خود است، باید به او توضیح دهد که چه کاری انجام می دهد؛ در واقع والدین باید تا جایی که برایشان مقدور است، با کودکان خود صحبت کنند و برای آنها وقت کافی بگذارند و آنها را با محیطی که در آن زندگی می کنند، آشنا کنند.

استفاده از عروسک های انگشتی
یک دیگر از راههای تقویت اجتماعی شدن کودک این است که با او بازی عروسک های انگشتی انجام دهید.در واقع با استفاده از این روش  و در صورتی امکان دارد صدای خود را تغییر داده و تبدیل به دوستی هم سن و جدانشدنی برای فرزند خردسال خود شوید و دائما در خانه با او صحبت کنید.

مثلا قبل از اینکه به مهمانی بروید ،با استفاده از عروسک به او توضیح دهید که وقتی با دیگران برخورد می کند، چگونه باید رفتار کند و همچنین زمان بازگشت به خانه، رفتارهای او را بررسی کنید و از خودش بخواهید به عروسک توضیح دهد که تا چه میزان در طول میهمانی درست رفتار کرده و اشتباهاتش چه بوده است؛ مسلما با ادامه این روند، از پیشرفت فرزندتان در برقراری ارتباط با دیگران شگفت زده خواهید شد.

به کودکان توضیح دهید که در محیط پیرامونشان چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است، حتی اگر آنان این توانایی را نداشته باشند که آنها را تحلیل کنند ولی باز هم شما به آنها توضیح دهید؛ زیرا این توضیحات به آنها می فهماند که باید خود را برای یادگیری چیزهای بیشتری آماده کنند و همچنین حداقل کارایی این توضیحات این است که کودکان با کلمات و لغات جدیدتری آشنا می شوند و سرانجام زمانی می رسد که آنها هم می توانند در بحث های بزرگترها مشارکت کنند و درست آن زمان است که پدر و مادر می توانند از تمایلات درونی فرزندان باخبر شوند و در نهایت از علاقه های اولیه آنان مطلع شوند.
بیشتر بخوانید

چگونه مهارت های تصمیم گیری در کودکان را تقویت کنیم؟چگونه بازی کردن، تمرکز کودک را افزایش می دهد؟فواید بازی کردن با کودکان تماشا کردن تلویزیون با کودک
یکی دیگر از راه هایی که کودک را به سمت اجتماعی شدن می برد، این است که همراه با کودک خود به تماشای کارتون و برنامه کودک بپردازید.در واقع زمانی که با کودک تلویزیون نگاه می کنید، از او بخواهید درباره فیلم صحبت کند. والدین مسئولند که برای علاقه ها و قدرت تشخیص فرزندان خود احترام قائل شوند؛ طوری که آنها باور کنند که وجود دارند و می توانند فکر کنند و نیز نظراتشان برای والدین بسیار مهم است.

 والدین باید اجازه دهند فرزند نظرش را درباره برنامه برای آنها توضیح دهد؛ چون از این طریق پدر و مادر هم با افکار و سلیقه ی فرزند آشنا می شوند و همچنین متوجه می شوندکه کدام قسمت برای فرزند جذابیت و اهمیت بیشتری داشته است.

در واقع همین صحبت ها در اجتماعی کردن فرزند تاثیر زیادی دارد و اگر والدین یک برنامه ریزی صحیح در تقسیم اوقات خود داشته باشند، این ایجاد ارتباط، هرگز لطمه ای به انجام دیگر وظایف آنها وارد نخواهد کرد.

 گوش دادن به صحبت های فرزند و نخندیدن به حرف های او

یکی دیگر از راه های اجتماعی کردن فرزند این است که والدین  به صحبت های آنها با دقت گوش کنند. یکی از مهمترین فواید این کار این است والدین به چگونگی حالات روانی کودک خود پی می برند و اگر احیانا کودک از چیزی نگران باشد، قطعا این مشکل و نگرانی در گفته های او آشکار خواهد شد.

بالاخره اینکه اگر والدین به هیچ وجه وقت گوش دادن به حرف های فرزند خود را ندارند، حتما به او قول بدهند که در فرصتی مناسب به حرف هایش گوش خواهند کردوهمچنین والدین در نظر داشته باشند که نوع برخورد آنها در این میان نیز اهمیت زیادی دارد .

 توجه داشته باشید زمانی که به صحبت های کودک خود گوش می کنید، هرگز حالتی به خود نگیرید که او احساس کند می خواهید محکومش کنید؛ زیرا در بسیاری از موارد یک برخورد نامعقول می تواند همه چیز را خراب کند و کودک را محتاط تر خواهد کرد؛ موضعی که در نهایت موجب می شود اعتماد به نفس از او گرفته شود.

 البنه ابن نکته را هم نباید فراموش کرد که هنگامی کودک در حال صحبت کردن است برای او نخندیم بلکه باید تمامی توان خود را به کار ببندیم تا در این هنگام بسیار جدی برخورد کنیم. شاید بسیاری از حرف های کودکان برای والدین خنده دار باشد؛ اما همین حرف های به ظاهر بی اهمیت، تمامی شخصیت او را تشکیل می دهد.

 چون اگرکودک از اطرافیان  احتمالا برخوردی توأم با تمسخر ببیند، دیگر به آنها اطمینان نخواهد کرد و در حقیقت در زمان صحبت، خود را محدود می کند و درست از همین نقطه است که ارتباط اطرافیان با او سست خواهد شد.

  مهد کودک یکی از مکان هایی است که این امکان را برای کودک ایجاد می کند تا با دیگران ارتباط برقرار کند.والدینی که مایل به فرستادن فرزند خود به مهد کودک نیستید، باید در منزل وقت و حوصله بیشتری برای صحبت کردن و بازی با او بگذارند .
داستان خواندن در زمان خواب
 برای اینکه یک کودک اجتماعی تربیت کنید، در زمان خواب برای او داستان بخوانید. داستان هایی که موقع خواب برای فرزند تعریف می کنید، کاملا در ذهن آنها حک می شود؛ بنابراین می توانید بسیاری از درس های اخلاقی و اجتماعی را در قالب داستان به او آموزش دهید. گاهی از او بخواهید برای شما داستان بگوید؛ زیرا این کار، موجب بالا رفتن اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی او می شود.

 برقراری ارتباط با دوستان
 بهتر است برای اجتماعی کردن فرزند، ارتباط خود را با دوستان وآشنایان قطع نکنید.خانواده هایی که دوستان زیادی دارند و با آنها رفت و آمد می کنند، فرزندشان نیز شانس بیشتری برای برقراری ارتباط با کودکان یا بزرگسالان دیگر خواهد داشت و همچنین روش شروع کردن ارتباط را از والدین و اطرافیان تقلید خواهد کرد.

 قرار دادن فرزند با هم سن و سالها و یا بزرگسالان
 مهد کودک یکی از مکان هایی است که این امکان را برای کودک ایجاد می کند تا با دیگران ارتباط برقرار کند.والدینی که مایل به فرستادن فرزند خود به مهد کودک نیستید، باید در منزل وقت و حوصله بیشتری برای صحبت کردن و بازی با او بگذارند و همچنین اجازه دهند آخر هفته ها را با دوستان هم سن و سالش به بازی بپردازد.

سخن آخر:

اجتماعی شدن به کودک کمک می‌کند تا روابط بین خود با دیگران را بهبود ببخشد و بتواند در جامعه جایگاه خود را پیدا کند. همچنین اجتماعی شدن فرآیندی در رشد طبیعی انسان است که لازم است همه کودکان آن را بیاموزند.